Wodka

Wodka, wie kent dit drankje nou niet? Iedereen heeft het vast wel eens een keer gedronken in een mixvorm. Nou, in Oekraïne vinden ze het maar zonde om het te drinken samen met fris of sap in één glas. Nee, daar houden ze het puur. Het drinken van wodka is daar echt een onderdeel van de cultuur en daar horen vele gebruiken en gewoonten bij.

Vodka is Russisch en betekent ‘een beetje water’ of letterlijk ‘watertje’. In Oekraïne wordt vaak de naam Garilka gebruikt in plaats van wodka. De meeste wodka die je in de winkel kan kopen, heeft een alcoholpercentage van 40 % of hoger. Er zijn ook Oekraïners die niet naar de winkel gaan voor hun dagelijkse glaasje water. Maar zij maken het liever zelf. Dit heet Samagon. Een waarschuwing: dit brouwsel heeft vaak een percentage van rond de 80 % en je krijgt er de volgende dag gratis hoofdpijn en op de langere termijn kans op blindheid bij. Maar veel (oudere) mannen op het platteland zweren bij dit sterke en goedkope drankje.

De basisregel is dat je wodka nooit alleen drinkt. Als je dat doet, ben je een alcoholist. Dus Oekraïners die zin hebben in een glaasje wodka, nodigen vrienden of familie uit. Wodka wordt altijd puur en in kleine borrelglaasjes gedronken. Vergelijkbaar met onze jeneverglaasjes. Maar het is niet gebruikelijk dat je aan het glas nipt. Het wordt in een keer naar binnen gegoten en je drinkt altijd tegelijkertijd met je tafelgenoten. Ook wordt het meestal ijskoud gedronken dus bewaren ze het in de vriezer of buiten in de sneeuw als het winter is. Als de fles is geopend blijft deze op tafel staan. Maar een lege fles nooit, dat brengt ongeluk!

Een andere belangrijke basisregel is dat je tijdens het wodka drinken altijd iets moet eten. De Oekraïners zijn er van overtuigd dat je dan de volgende dag ook minder hoofdpijn hebt. Dus ze eten er vaak brood, chips, stukken groenten zoals komkommer, augurk of tomaat, partjes fruit zoals sinaasappel of appel, krabsticks, gezouten sardientjes of stukken worst bij. Als je wodka bestelt in een café, krijg je er ook altijd iets te eten bij geserveerd. Sommige Oekraïners drinken een wodka en ruiken vervolgens meteen aan een stuk brood of een augurk.

Grappig om te zien dat je in een restaurant een karafje wodka kan bestellen. Of als je met een grotere groep bent, gewoon een fles wodka. Toen ik net in Oekraïne was, viel het me op dat ik in een restaurant twee vrouwen aan een tafel zag zitten. Ze hadden niet een karafje wijn op tafel, zoals bij ons gebruikelijk is, maar een karafje wodka. Bijna altijd wordt er sap naast de wodka geserveerd. Het wordt dus niet door elkaar gedronken als een mixdrank maar naast elkaar. Na het leegdrinken van je wodkaglaasje, neem je vervolgens een paar slokken van je sap (Sok in het Russisch). Zodat je ook iets te drinken hebt, tussen de wodkaatjes door.

Er is altijd één persoon die de fles wodka schenkt. De Ruka (de hand) genaamd. Deze persoon doet dat gedurende de tijd dat de groep bij elkaar is. Hij bepaalt het tempo van het drinken en schenkt de glaasjes in en leidt het ritueel. Als de volgende dag iedereen hoofdpijn heeft, dan ligt dat aan de Ruka. Dan heeft dus de persoon die de wodka inschonk een 'slechte hand' en dan zal hij de volgende keer niet snel meer de Ruka zijn.  Belangrijk is dat er iedere keer dat de glaasjes leeg gedronken worden, eerst getoost wordt. De Ruka begint meestal met de eerste toost. En vervolgens volgen de andere aanwezigen bij de volgende wodkaronden. Oekraïners hechten veel waarde aan een mooie, poëtische toost. Dus niet de nuchtere Hollandse manier van iets beschrijven maar vooral heel uitgebreid. Een voorbeeld: Er wordt getoast op de buitenlandse vrienden die aanwezig zijn. Dan zegt een Oekraïner iets in de trant van: ‘Op onze vriendschap, dat hij nog heel lang zo mooi en goed mag blijven. En ook op de vriendschap en de vrede tussen onze landen.’  En vervolgens zegt iedereen proost (Nasdarovje in het Russisch en Budma in het Oekraïens) en drinkt zijn glas leeg. Dus mocht je een keer uitgenodigd worden om wodka mee te drinken bij Oekraïners, neem dan zeker het woord bij het doen van een van de toosts. Dat wordt zeer gewaardeerd door je mededrinkers. Meestal wordt de tweede toost gebruikt om de gastheen en gastvrouw te bedanken.

Er is altijd een persoon

die de fles wodka schenkt: de Ruka

Dan zijn er ook nog bijzondere toostrondes. Bij de derde ronde wordt er bijvoorbeeld altijd geproost op de Liefde (Lubov). En uiteraard wordt er dan even extra naar elkaar gekeken door de mannen en vrouwen aan tafel. Het zijn dus niet alleen maar de mannen die wodka drinken.  Vaak drinken vrouwen ook mee. Maar je ziet vaak dat ze minder in hun glas krijgen, af en toe een ronde overslaan of dat ze in plaats van wodka, wijn in hun glas krijgen.

De toosts worden natuurlijk mooier en langer, naarmate er wodka gedronken wordt. Vaak zie je aan het einde van de avond iedereen staand aan de tafel toosten terwijl in het begin nog iedereen bleef zitten. Met de armen broederlijk om elkaar heen hoor je dan de ene poëtische toost na de andere. Uiteraard zorgt de drank ook voor minder terughoudendheid. Ik heb regelmatig meegemaakt dat er gezongen gaat worden: het Oekraïens volkslied, met veel vuur gezongen en de hand op de borst, of volksliedjes over de liefde. Tijdens een etentje bij vrienden werd zelfs een keer een karaokedvd opgezet en stonden we gezellig Oekraïense en Russische liedjes mee te zingen.

In de supermarkt heb ik me verbaasd. Natuurlijk over wat ze allemaal niet in de winkel verkopen zoals bijvoorbeeld bij ons in Nederland. Maar dat weet je als je naar het buitenland gaat. Nee, ik heb me vooral verbaasd over de hoeveelheid schappen die in een supermarkt zijn ingericht met wodka. Echt een hele gang vol. Ik had nog nooit zoveel wodka gezien. En ik wist ook niet dat je zoveel verschillende soorten wodka had: met de smaken citroen, bessen, kaneel, hete pepers, light-wodka en ga zo maar door. En dan uiteraard heel veel verschillende soorten merken. Nemiroff is een heel populair merk in Oekraïne. Maar mocht je twijfelen over welk merk of welke soort wodka je wil kopen, geen nood: bij de wodkaschappen staat altijd een medewerkster die je graag adviseert.  Grappig is dat je zo’n medewerkster verder ook nergens anders in de supermarkt ziet staan. Dat zegt ook wel iets over hoe belangrijk het wodka drinken is.

Onze buurman in Oekraïne, Borja, was een man van ongeveer zeventig jaar oud. Ik verstond hem niet zo goed want mijn Russisch was te slecht of hij sprak te onduidelijk, maar een vriendin vertaalde regelmatig zijn verhalen. Toen ik vroeg wat zijn geheim was om zo oud te worden, vertelde hij dat een wodkaatje per dag de truc is. Ook wordt wodka door de Oekraïners vaak gezien als een medicijn. Voel je je niet zo lekker? Neem dan maar een wodkaatje. Heb je last van een verkoudheid? Smeer dan wodka op je borst. Ook hoorde ik verhalen van mensen over Tsjernobyl. Na de kernramp, werden de bewoners in de ruime omtrek van de kernreactor geadviseerd om één wodkaatje per dag te drinken. Dan viel het allemaal wel mee.